In een tijd waarin de overheid zich steeds meer terugtrekt en verantwoordelijkheden anders worden ingedeeld, is burgerparticipatie een veelgehoorde oplossing. Burgers die zich vrijwillig inzetten voor hun eigen wijk en taken van de gemeente overnemen.Bijvoorbeeld het beheren van openbaar groen. De gemeente Leeuwarden heeft hier inmiddels haar eerste ervaringen mee opgedaan. Hoe zijn de resultaten tot nu toe? Moeten we iets anders verzinnen? Of is er reden voor optimisme?
Zelfredzaamheid wordt steeds belangrijker
Het begon in 2012 met een initiatiefvoorstel in de gemeenteraad. Burgers zouden meer kunnen doen aan het groenonderhoud in hun eigen buurt. In het dorp Wytgaard hadden bewoners al aangegeven hiermee te willen starten om de kwaliteit van het onderhoud te verhogen en de sociale cohesie in hun omgeving te vergroten. In Heechterp-Schieringen, een wijk met een relatief hoge werkeloosheid, wilde men ook van start met groenbeheer om zo wijkbewoners aan het werk te krijgen en ook hier het wijkgevoel te versterken. Hier koos de wijk ervoor om een bewonersbedrijf te starten die onder andere een deel van de gemeentelijke groentaken zou overnemen. In 2013 werden de eerste pilots gestart die in 2014 opvolging kregen. In 2015 wordt de aanpak opnieuw uitgebreid tot een groter gebied.
Voor de gemeente Leeuwarden passen deze initiatieven in de huidige trend dat de zelfredzaamheid van de maatschappij steeds belangrijker wordt. Volgens het zogenaamde ´ja, tenzij´-principe probeert de gemeente initiatieven van bewoners te faciliteren. Hoewel het onderhoud van groen door burgers, theoretisch gezien, tot kostenverlaging zou kunnen leiden, werden de budgetverwachtingen realistisch gehouden. In eerste instantie was het vooral de ambitie om alles budgetneutraal uit te voeren.
Niet te ingewikkeld maken
Hylke Faber is senior adviseur beheer openbare ruimte bij de gemeente Leeuwarden en nauw betrokken bij de initiatieven. Hij is positief over de ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar. “De werkzaamheden creëren een arbeidsritme voor werkeloze wijkbewoners en de kwaliteit van het onderhoud is over het algemeen gelijk gebleven”, aldus Faber. “In de praktijk is bovendien gebleken dat het voor de gemeente makkelijk werkt. De afspraken over taken, kwaliteitsniveaus, vergoedingen en arboverplichtingen zijn vastgelegd in korte opdrachtbrieven die wij niet te ingewikkeld opstellen. En door onze toezichthouder af en toe langs te sturen, houdt de gemeente goed zicht op het onderhoudsniveau.”
Dat dit toezicht niet overbodig is, bleek afgelopen winter. “Voor het eerst werd in een deel van het onderhoudsgebied het afgesproken kwaliteitsniveau niet werd gehaald”, vertelt Faber. “Intussen zijn de afspraken opnieuw bekrachtigd en is beterschap beloofd.”
Andere gemeenten zijn ook actief
Leeuwarden is niet de enige gemeente die actief bewoners betrekt bij groenbeheer. Afgelopen jaar nog maakte het Platform Natuur in de Gemeente een rondje door Nederland en bracht een aantal toonaangevende voorbeelden in kaart. Het zijn voorbeelden die aantonen hoe iedere aanpak zijn eigen uitdagingen en succesfactoren kent.
Faber en zijn collega’s proberen zoveel mogelijk de leerervaringen van andere gemeenten in hun eigen opzet te betrekken. Op zijn beurt wil Faber graag benadrukken dat de ervaringen in Leeuwarden aantonen dat het verstandig is om klein te beginnen. “Zelfbeheer door bewoners is iets wat nog moet groeien, zowel bij bewoners als bij gemeenteafdelingen. Begin klein, dan is het voor beide partijen goed te behappen. Daarna kan het altijd groter worden gemaakt.”
Beheer van burgerinitiatieven
Mochten de participatie-initiatieven structurele vormen aannemen, dan zou dat uiteindelijk tot een formatievermindering kunnen leiden bij de afdeling beheer openbare ruimte. Maar zover is het nu nog niet, denkt Faber. “Eerst zal bijvoorbeeld een goede manier gevonden moeten worden om dit soort initiatieven in te bedden in de reguliere onderhoudsplanning van de gemeentelijke beheerafdelingen. Want naast de genoemde onderhoudsinitiatieven zijn er nog veel meer losse bewonersinitiatieven voor het onderhouden van boomspiegels, de aanleg van moestuintjes, het planten van fruitbomen enzovoort. Uiteindelijk zouden we dit soort initiatieven ook nog graag willen vastleggen in een integraal beheerpakket.”
Meer informatie en voorbeelden van opdrachtbrieven
Wilt u meer weten over de ervaringen van de gemeente Leeuwarden, neem dan contact op met Hylke Faber of download een van de onderstaande voorbeeld-opdrachtbrieven:
Voorbeeld_opdrachtbrief dorp
Voorbeeld_opdrachtbrief pilot bewonersbedrijf
Als u behoefte heeft aan advies van een van de beheer- of groenspecialisten van Grontmij, neem dan contact met ons op. Onze adviseurs helpen u graag verder en denken graag mee over hoe dit soort initiatieven efficiënt binnen het beheer van de openbare ruimte zijn in te bedden.