Aan water geen gebrek in ons land. Sterker nog, als de buien aanhouden en de straten onder water lopen, dan hebben gemeenten daar hun handen vol aan. Naast de zorgplicht voor hemelwater, zijn gemeenten ook verantwoordelijk voor de afvoer van afvalwater en voor de stand en kwaliteit van het grondwater. De manier waarop een gemeente invulling geeft aan deze plichten, wordt weergegeven in het GRP, het gemeentelijk rioleringsplan dat gemeenten verplicht moeten opstellen. Met de komst van de Omgevingswet zal het opstellen van een GRP niet meer verplicht zijn. Toch lijkt een GRP ook in de toekomst de beste manier om aan de zorgplichten te voldoen. Want aan die zorgplichten zal niet zoveel veranderen.
Wettelijke verplichtingen
Gemeenten hebben op grond van de Wet milieubeheer (Wm) een zorgplicht voor de inzameling van stedelijk afvalwater. Op basis van de Waterwet hebben zij daarnaast een zorgplicht voor hemelwater en een zorgplicht voor grondwater. Hemelwater, grondwater en afvalwater hebben veel met elkaar te maken, en voor het reguleren van ons rioleringsstelsel is daarin een cruciaal instrument. In het GRP geven gemeenten dan ook aan hoe zij aan hun verplichtingen voor rioleringsbeheer voldoen en wat voor budgetten zij hieraan besteden.
De verplichting voor gemeenten om een GRP op te stellen dateert alweer uit 1993. In die tijd was het nog een antwoord op de enorme groei die het rioleringsstelsel in Nederland na de oorlog heeft doorgemaakt. Riolering werd in de jaren ‘50 aangelegd zonder dat er al te diep over het onderhoud ervan werd nagedacht. Toen dat in enkele decennia later tot problemen begon te leiden, nam de zorg rond rioleringsbeheer toe, en werd uiteindelijk de zorgplicht voor afvalwater vastgelegd in de Wet Milieubeheer en werd de planverplichting voor het GRP ingevoerd.
De vorm van de GRP’s is in de loop van de jaren veranderd. Waar het in eerste instantie nogal technische beschrijvingen waren van wat er allemaal moest gebeuren, zijn GRP’s in de loop van de tijd zich steeds meer gaan aanpassen aan het specifieke lokale karakter van de gemeente in kwestie. Hierdoor konden de GRP’s ook steeds beter aansluiten bij de lokale wensen.
Omgevingswet en het GRP
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet zal de concrete verplichting om een GRP op te stellen verdwijnen. Maar dat betekent niet dat de zorgplichten van de gemeente vervallen. De zorgplichten hebben ook in de Omgevingswet een plek gekregen (2.16, lid 1a).
Over het GRP zelf staat in de memorie van toelichting onder andere het volgende: ‘Het gemeentelijk rioleringsprogramma is in het wetsvoorstel weliswaar niet meer een verplicht programma, maar het is om verschillende redenen voor gemeenten, medeoverheden en burgers en bedrijven van belang. Dit instrument stelt gemeenten in staat het beleid en de maatregelen die worden opgesteld om de taken op het gebied van stedelijk afvalwater (volgend uit de richtlijn stedelijk afvalwater), afvloeiend hemelwater en voor het treffen van grondwatermaatregelen na te komen en in samenhang te beschrijven.’
GRP blijft aanbevolen
Het GRP zal dus met de Omgevingswet niet langer verplicht zijn, maar het wordt wel stevig aanbevolen! Want, ook dit staat in de memorie van toelichting: ‘Het stimuleert gemeenten het rioolstelsel op orde te houden en maakt aan burgers en bedrijven inzichtelijk wat zij op dit gebied van de gemeente kunnen verwachten. Ook bevordert het gemeentelijk rioleringsprogramma een goede beleidsafstemming tussen gemeenten en waterschappen en maakt het de besteding van de rioolheffing transparant.’
Als makers van Obsurv weten wij dat de module Riolering een van de meest gebruikte modules is van ons webbased beheersysteem openbare ruimte. Daardoor weten wij ook dat de huidige link tussen het GRP van onze klanten en het beheersysteem uitermate belangrijk is. Vaak worden de GRP-gegevens rechtstreeks uit Obsurv gehaald. In Obsurv staat immers vermeld welke riolering de gemeente onder haar hoede heeft, wat daarvan de kwaliteit is, en volgens welke planning en met welke budgetten het onderhoud daarvan gepland is.
Omgevingswet of niet, de zorgplicht van gemeenten blijft hetzelfde. Onderwerpen als klimaatadaptatie, rioolvervanging, omgang met hemelwater en verantwoordelijkheden met grondwateroverlast moeten integraal en gebiedsgericht worden bekeken. Het vastleggen blijkt al jaren heel goed te kunnen met een GRP. En laat het GRP nou prima gevuld kunnen worden met data uit Obsurv.
Meer weten?
Wilt u meer weten over hoe Obsurv u kan helpen bij het beheer van uw rioleringsstelsel? Vraag gratis een tijdelijke licentie aan en neem tegelijkertijd contact op met een van onze adviseurs voor een vrijblijvende toelichting.
Voor advies over gemeentelijke waterplichten en/of het opstellen van een GRP kunt u zich ook rechtstreeks wenden tot Karst Jan van Esch (senior consultant) of Elwin Leusink (adviseur stedelijk water). Zij schreven in december 2017 al een uitgebreid artikel over het GRP (pdf) in vakblad Riolering.